محاسبه سن بارداری با سونوگرافی نقش مهمی در هدایت مادران باردار به سوی دوران کمدغدغهتر دارد. دانستن سن دقیق حاملگی، زمان آزمایشهای تکمیلی را مشخص میکند و کمک میکند مادر آماده تولد فرزند شود. کسی که در آغاز بارداری قرار دارد، بهتر است هفته ششم تا هشتم را برای مراجعه انتخاب کند. ولی اگر مادر دیرتر از وجود بارداری آگاه شود، انجام سونوگرافی در هر زمان از سه ماهه اول باز هم بهترین گزینه تشخیص سن بارداری خواهد بود.
چرا تعیین سن بارداری مهم است؟
یک خانم باردار به محض آگاهی از باردار بودنش، پرسشهای متعددی در ذهنش ایجاد میشود. یکی از پرسشهای همیشگی این است: در کدام هفته بارداری قرار دارم؟ یا اینکه چه زمانی به دنیا آمدن نوزادم رخ میدهد؟ دقت داشته باشید که تعیین سن بارداری از چند جنبه مهم است:
برنامهریزی برای معاینات و آزمایشها
پزشکان برای انجام برخی آزمایشها و انجام سونوگرافیهای دوران بارداری، زمان مشخصی را تعیین میکنند به همین خاطر اگر سن بارداری بهصورت درست تعیین شود، میتوان آزمایشهای غربالگری یا سونوگرافی داپلر (برای مشاهده عملکرد قلب جنین) را در زمان دقیق انجام داد.
آگاهی از وضع رشد جنین
رشد جنین در هر هفته از بارداری روندی خاص دارد وقتی سن حاملگی به درستی محاسبه شود، مادر بهتر متوجه میشود آیا جنین آنگونه که انتظار میرود در حال رشد است یا خیر.
پیشبینی زمان تولد
زمان تولد بهطور تقریبی 40 هفته پس از شروع آخرین قاعدگی در نظر گرفته میشود. دانستن تاریخ حدودی زایمان، برای آماده شدن وسایل و شرایطی که مادر نیاز دارد بسیار مفید است. همچنین زمانی که مادران در دسته بارداری پرخطر قرار میگیرند، تشخیص هفته بارداری در تصمیمهای درمانی اهمیت بیشتری پیدا میکند.
روشهای مختلف تعیین سن بارداری
روشهای مختلفی برای محاسبه سن بارداری وجود دارد و هر کدام دقت و ویژگی خاصی دارند این روشها به شرح زیر است:
بر اساس آخرین روز قاعدگی (LMP)
در این روش، روز اول از آخرین قاعدگی، مبنای آغاز بارداری در نظر گرفته میشود و 40 هفته جلو میرویم. این راه آسان به نظر میرسد اما ضعفهایی هم دارد. چرا که بعضی خانمها تاریخ دقیق آخرین قاعدگی را به یاد ندارند و دوم، چرخههای نامنظم میتواند سبب اشتباه در تشخیص تاریخ شود.
استفاده از آزمایش خون
هورمون بارداری (HCG) در خون مادر از همان آغاز لقاح شروع به افزایش میکند. پزشکان اغلب با بررسی دقیق میزان این هورمون، میتوانند بهصورت تقریبی، سن بارداری را محاسبه کنند. این روش بهویژه در اوایل بارداری زمانی که سونوگرافی هنوز تصویر واضحی از جنین نشان نمیدهد بسیار کمککننده است. گرچه روند افزایش این هورمون در همه خانمها متفاوت است.
ارزیابی ارتفاع رحم
در برخی شرايط، اندازهگیری فاصله بالاترین نقطه رحم تا استخوان شرمگاهی، راهی تقریبی برای سنجش سن بارداری است. رحم بهمرور زمان بیشتر رشد میکند و هفته به هفته بلندتر میشود. هرچند این روش، دقت پایینتری دارد و باید همراه روشهای دقیقتر به کار گرفته شود.
استفاده از سونوگرافی
سونوگرافی از ابزارهای اصلی برای محاسبه سن بارداری است. سن بارداری با سونوگرافی در سه ماهه اول، دقت بالا را در پی دارد. در این بررسی، طول جنین (CRL) یا سایر شاخصها مانند قطر سر و دور شکم، مبنای تعیین هفته بارداری هستند. در هفتههای بعد، این دقت کمی کمتر شده اما همچنان مفید است. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان، سن بارداری با سونوگرافی را معتبرترین روش دانستهاند، بهخصوص زمانی که مادر از تاریخ آخرین قاعدگی خود مطمئن نیست.
بهترین زمان برای انجام سونوگرافی برای محاسبه سن بارداری
بهترین زمان برای انجام سونوگرافی جهت محاسبه سن بارداری، هفته ۶ تا ۸ بارداری است. در این بازه زمانی، سونوگرافی واژینال معمولاً انجام میشود و با اندازهگیری طول رویانی (CRL: Crown-Rump Length) میتوان سن بارداری را با دقت بالایی تخمین زد. هرچه این سونوگرافی زودتر و در سهماهه اول انجام شود، احتمال خطا در تعیین سن بارداری کمتر است.
خطای احتمالی در تعیین سن بارداری با سونوگرافی
در تعیین سن بارداری با سونوگرافی، هرچند این روش بسیار دقیق است، اما مانند هر روش تشخیصی دیگری میتواند با درصدی از خطا همراه باشد. میزان خطا به زمان انجام سونوگرافی، نوع دستگاه و شرایط مادر بستگی دارد. برخی از خطاهای احتمالی به شرح زیر است:
- اگر سونوگرافی بعد از سهماهه اول انجام شود، دقت تعیین سن بارداری کاهش مییابد و احتمال دارد خطا به ۱ تا ۳ هفته برسد.
- برخی جنینها نسبت به سن واقعی خود کوچکتر یا بزرگتر هستند همین موضوع باعث اشتباه در تخمین سن میشود.
- اگر تاریخ دقیق آخرین قاعدگی مشخص نباشد یا چرخه قاعدگی نامنظم باشد، سونوگرافی تنها ابزار تخمین بوده و ممکن است خطا داشته باشد.
- تجربه و دقت فردی که سونوگرافی را انجام میدهد نیز میتواند بر میزان خطا تأثیر بگذارد.
- دستگاههای قدیمی یا کمدقت به طور معمول تصاویر واضحی ارائه نمیدهند در نتیجه خطا در اندازهگیری رخ میدهد.
در نهایت…
دانستن سن بارداری، نقطه آغاز مهمی در مسیر بارداری هر مادر است. روش های مختلفی برای تعیین سن بارداری وجود دارد که از جمله آنها، برآورد بر اساس تاریخ آخرین قاعدگی، استفاده از آزمایش خون، بررسی ارتفاع رحم و در نهایت ارزیابی سن بارداری با سونوگرافی است. توجه داته باشید که سونوگرافی در هفتههای ابتدایی میتواند اطلاعاتی همچون اندازه جنین، ساک بارداری و ضربان قلب او را بررسی کند و با مقایسه این پارامترها با سنجشهای معمول، سن بارداری تخمین زده شود.