سونوگرافی بارداری یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین آزمایش‌های دوران بارداری است که با استفاده از امواج صوتی تصاویری از جنین، جفت و رحم مادر ایجاد می‌کند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا سلامت جنین را ارزیابی کرده، وضعیت رشد آن را پیگیری و مشکلات احتمالی مانند نقص‌های مادرزادی یا مشکلات جفت را شناسایی کند. توجه داشته باشید که سونوگرافی در مراحل مختلف بارداری انجام می‌شود تا از این طریق بتوان تاریخ تولد و موقعیت جنین تعیین کرد.
اهمیت سونوگرافی در دوران بارداری
سونوگرافی در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد زیرا به پزشک امکان می‌دهد وضعیت جنین، جفت و رحم مادر را به دقت بررسی کند. این آزمایش می‌تواند مشکلاتی همچون نقایص مادرزادی، رشد غیرطبیعی جنین یا مشکلات جفت را شناسایی کند. همچنین، سونوگرافی به تعیین تاریخ تقریبی زایمان، تشخیص دوقلویی و بررسی سلامت قلب و عروق جنین کمک می‌کند. انجام سونوگرافی در مراحل مختلف بارداری، به مادر و پزشک این اطمینان را می‌دهد که بارداری در شرایط سالم پیش می‌رود.
چه سونوگرافی‌هایی در دوران بارداری انجام می‌شود؟
در دوران بارداری، چند نوع سونوگرافی برای ارزیابی سلامت جنین و مادر انجام می‌شود که هرکدام اهداف خاص خود را دارند. از انواع این سونوگرافی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
❇️ سونوگرافی ترانس ابدومینال یا شکمی
این رایج ترین نوع سونوگرافی بارداری است که در آن پروب دستگاه سونوگرافی بر روی شکم مادر قرار داده می‌شود. از این نوع سونوگرافی برای بررسی وضعیت جنین در اوایل بارداری بعد از هفته ۵ یا ۶ استفاده می‌شود. این روش برای بررسی رشد جنین، موقعیت جفت، مقدار مایع آمنیوتیک و وضعیت عمومی بارداری مفید است.
❇️ سونوگرافی ترانس واژینال در بارداری
این نوع سونوگرافی در مراحل اولیه بارداری یعنی در هفته های ۳ الی ۵ بارداری برای مشاهده دقیق جنین و جفت انجام می‌شود. در این روش، پروب سونوگرافی را کمی وارد واژن می‌کنند تا تصاویر واضحی از داخل رحم به دست آید. این نوع سونوگرافی در صورتی که شواهدی از مشکل وجود داشته باشد یا متخصص زنان نیاز به مشاهده دقیق تری داشته باشد انجام داده می‌شود.
❇️ سونوگرافی سه بعدی
این نوع سونوگرافی تصاویری سه بعدی از جنین ایجاد می‌کند که به والدین کمک می‌کند تا چهره جنین یا ویژگی های خاص او را مشاهده کنند. توجه داشته باشید که این نوع سونوگرافی در برخی موارد برای تشخیص نقص های جنین نیز به کار گرفته می‌شود.
❇️ سونوگرافی NT
این سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری و در روز غربالگری بارداری انجام می‌شود و برای ارزیابی خطر برخی از اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون استفاده می‌شود در این سونوگرافی ضخامت مایع پشت گردن جنین اندازه‌گیری خواهد شد.
❇️ سونوگرافی کالر داپلر
سونوگرافی کالر داپلر نوعی از سونوگرافی است که با استفاده از امواج صوتی، جریان خون در رگ‌ها و عروق بدن را بررسی می‌کند. این تکنیک به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت جریان خون در جنین، جفت و رگ‌های مادر را ارزیابی کند. سونوگرافی کالر داپلر به تشخیص مشکلاتی مانند انسداد عروقی یا نقص در جریان خون کمک می‌کند.
زمان انجام سونوگرافی در دوران بارداری
زمانبندی سونوگرافی های بارداری بسته به نیاز پزشکی، وضعیت مادر و جنین و مراحل مختلف بارداری متفاوت است. سونوگرافی اولیه ترانس‌واژینال در هفته های اول بارداری انجام می‌شود. اغلب خانم ها که در ابتدا متوجه بارداری خود می‌شوند، بعد از ازمایش خون بارداری، متخصص زنان برایشان سونوگرافی واژینال انجام می‌دهد زیرا در این بازه زمانی، جنین کوچک بوده که در سونوگرافی شکمی قطعا نمایان نمی‌شود.
سونوگرافی NT را در هفته ۱۱ تا ۱۴ بارداری انجام می‌شود و برای ارزیابی خطر برخی اختلالات کروموزومی کاربرد دارد. سونوگرافی کالر داپلر در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری انجام می‌شود. اگر خانم باردار مایل به انجام سونوگرافی سه بعدی باشد در هفته ۲۶ تا ۳۲ بارداری مناسب‌ترین زمان برای انجام آن است. در انتها سونوگرافی هفته آخر بارداری هم در هفته 36 الی 38 انجام می‌شود و تا موقع زایمان نیازی به انجام سونوگرافی نیست.
آمادگی های لازم قبل از سونوگرافی بارداری
آمادگی های لازم قبل از انجام سونوگرافی بارداری بسته به نوع سونوگرافی متفاوت است، اما در مجموع رعایت برخی نکات به دقت نتایج کمک می‌کند.
- یکی از مهم ترین نکات برای انجام سونوگرافی ترانس ابدومینال یا همان سونو شکمی در دوران بارداری این است که باید مثانه شما پر باشد. این موضوع کمک می‌کند تا تصویر واضح تری از جنین و وضعیت رحم به دست آید.
- بهتر است لباسی بپوشید که به راحتی بتوانید شکم خود را برای سونوگرافی در اختیار پزشک قرار دهید.
- قبل از انجام سونوگرافی هیچ کرم، لوسیون یا روغن بدن در ناحیه شکم یا واژن استفاده نکنید، زیرا این محصولات انتقال امواج صوتی را مختل می‌کنند.
- در طول سونوگرافی، همکاری با تکنسین سونوگرافی ضروری است. شاید پزشک از شما بخواهد که نفس خود را نگه دارید یا به جهات مختلف بچرخید تا تصاویر بهتری به دست آید.
مراحل انجام سونوگرافی در بارداری
مراحل انجام سونوگرافی بارداری بسته به نوع سونوگرافی متفاوت است. به عنوان مثال؛ در سونوگرافی ترانس ابدومینال، شما روی تخت معاینه دراز می‌کشید و از شما درخواست می‌شود که لباس خود را بالا بزنید و شلوار خود را مقداری پایین آورید تا پزشک به ناحیه شکم و رحم شما دسترسی داشته باشد.
ژل مخصوص روی شکم ریخته شده و این ژل باعث می‌شود که امواج صوتی به راحتی منتقل شوند و تصویر واضح تری از رحم و جنین به‌دست آید. بعد از اتمام سونوگرافی، با دستمال باید ژل روی شکم را پاک کنید و سپس لباس خود را بپوشید.
در سونوگرافی ترانس واژینال، شما شلوار و لباس زیر خود را خارج کرده و به پشت روی تخت معاینه دراز می‌کشید. سپس زانوهای خود را خم کرده و پاهایتان را در موقعیت خاصی قرار می‌دهید. در این نوع سونو، ژل مخصوص روی پروب ریخته شده و پروب به آرامی در دهانه رحم قرار داده می‌شود.
سوالات متداول سونوگرافی بارداری
سونوگرافی بارداری یک روش ایمن است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند. این روش اشعه مضر ندارد و برای مادر و جنین بی‌خطر است اما با این حال باز هم نباید بیش از یه تعدادی انجام شود.
سونوگرافی به بررسی وضعیت قرارگیری جنین و موقعیت جفت کمک می‌کند و می‌تواند در انتخاب نوع زایمان نقش داشته باشد. اگر جنین در وضعیت بریچ قرار داشته باشد پزشک توصیه می‌کند که زایمان سزارین را انجام شود.
باید بدانید که سونوگرافی یکی از روش‌‌های اصلی برای شناسایی بارداری خارج از رحم است. در این وضعیت، تخمک بارور در خارج از رحم قرار می‌گیرد که سونوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا موقعیت دقیق بارداری را مشخص کند.
نتیجه گیری
سونوگرافی بارداری نه تنها به شما کمک می‌کند تا با روند رشد و سلامت جنین خود آشنا شوید، بلکه فرصتی است برای ایجاد ارتباط عاطفی بیشتر با فرزندتان از همان مراحل ابتدایی بارداری زیرا در برخی هفته ها پزشک با استفاده از دستگاه سونو برای شما ضربان قلب جنین را پخش خواهد کرد. توجه به زمانبندی مناسب برای انجام سونوگرافی ها و پیگیری دستورالعمل های پزشک، تجربه بهتری از این کار برایتان رقم می‌زند.